چودھری نور محمّد نور کپور تھلوی دیاں یاداں

مینوں ایہ تے چیتے نہیں پئی چودھری صاحب نال میری پہلی ملاقات کدوں ہوئی سی پر ایہ گل چنگی طرحاں یاد اے جے میں پہلی ملاقات وچ ای اوہناں دے علم دا قائل ہو گیا ساں۔ اوہناں کول اِکو ویلے دینی، سیاسی تے رُوحانی جانکاری سی تے بندہ اوہناں کول بہہ کے بور ہونا بھُل جاندا سی۔ اوہ نرا بولنا ای نہیں سی جاندے سگوں اپنے لاگلے بندے دی گل نوں وی بڑے حوصلے تے دھیان نال سُندے سن۔جے کوئی اوہناں دی کسے گل نال اختلاف کردا تاں وی اوہ بڑے صبر نال گل سُن کے اوہدا جواب دیندے۔ میرے ورگا گنگا بولا بندہ تے بس اوہناں دیاں گلاں سُندا تے اچنبھے وچ پیندا جاندا کہ سوہنیا ربا! توں کیہ کیہ علم ورتا چھڈے نیں؟

چودھری صاحب دی جدی جُوہ ریاست کپور تھلہ سی۔ ریاست میں ایس کر کے لکھی اے جے ونڈ توں پہلاں کپور تھلہ ضلع نہیں سی سگوں اِک وکھری ریاست سی۔ جدوں سیاسی چال نال تے کُجھ اُتلے لوکاں پنجاب نوں پاڑ کے دو لیراں کر دِتا گیا تاں اوسے زمانے وچ چودھری صاحب نے اپنے ٹبر نال بار دے ضلعے لائل پور تے اج دے فیصل آباد وچ آ کے ڈیرہ لا لیا۔ اوہ پُلس دے وچ نوکری کردے سن تے کوئی ماڑے موٹے سپاہی یاں اردلی نہیں سگوں چنگے بھلے عُہدے تے اپڑے ہوئے سن۔ نوکری وچ ملازماں دیاں اِک تھاں توں دُوجی تھاں جانا ایویں جہی گل اے۔ چودھری ہوریں ون یونٹ دے زمانے وچ بدلی ہون مگروں علاقہ غیر وچ اپڑ گئے تے اوتھے جا کے وی اوہناں بڑے جِگرے نال اپنے کم نوں کم جان کے پوریاں کیتا۔

علاقہ غیر اوہ تھاں اے جیہڑا ویلے دے ہر حاکم اگے ٹکر لین لئی تیار رہیا اے۔ا وتھوں دے لوک حکومتی انصاف نالوں چوکھا اپنے جرگیاں تے یقین رکھدے نیں تے ایہ جرگے اوہناں لوکاں نال جویں وی ورتن اوہ سرکاری درباری قانون دی تھاں جرگے دا ای دم بھردے نیں۔ ایتھوں دی نوکری سمے چودھری صاحب نوں کُجھ اجہے تجربے ہوئے پئی اوہناں اپنی بدلی کرائون دی سوچی‘ اج دا زمانہ ہوندا تے خورے اوہناں نوں کوئی نہ کوئی سیاسی ٹیک لبھ ای جاندی پر اودوں حالے پاکستان نواں نواں بنیا سی تے سانوں اسلام تے ایمان دی چوکھی فِکر ہوندی سی۔ رِشوت دی منڈی وچ وی اج ورگا رنگ اجے نہیں سی آیا پر بدلی لئی چودھری ہوراں دی کدھرے دال نہ گلی تے اوہناں پٹھاناں دے علاقے نوں رب راکھا آکھن لئی تیاگ پتر (استعفیٰ) جیب وچوں کڈھ کے اپنے توں وڈے افسر دے میز اُتے رکھ دِتا تے آپ نک دی سیدھ لائل پور آ گئے۔

اوہناں دیاں اپنیاں زمیناں تے واہی جوتی دا کم ای بتھیرا سی جیہدی سانبھ سنبھال بھاویں اک آرام پسند پلس افسر دے وس دی گل نہ وی ہوندی پر اوہناں حیاتی گزارن لئی اخیر کجھ کر کے ای رہنا سی۔ واہی بیجی دے ناں اوہناں اپنے آپ نوں کتاباں دے گھیرے وچ دے لیا تے چارے پاسے کتاباں دا اِک میلا لا کے ’’اِک مکی چک لے تے دوجی تیار‘‘ وانگوں کتاباں پھڑی آئوندے تے پڑھی آئوندے۔ جے جھٹ ویلھ نکلدا تے پنڈ دے بالاں نوں واجاں مار کے کول بٹھا لیندے۔

’’اوئے کاکا! توں کنویں چ پڑھدا ایں؟‘‘

ایہ سوال کر کے بال کولوں اوہدے نصاب دیاں ایسیاں ایسیاں گلاں پچھدے پئی اوہنوں بھوتنی بھل جاندی ۔ ایس توں مگروں یاں تے اوہ چودھری صاحب لاگیوں لنگھنا چھڈ دیندا نہیں تے کتاب پھڑ کے اوہناں دا چیلا بن جاندا۔ گرو ہوراں وگڑے تگڑے سواردیاں سواردیاں پنڈ دے کئی نیانیاں نوں اپنی جاچے پڑھنے پائی رکھیا۔ اوہ بال پڑھا پڑھا کے اپنیاں راہواں نوں چلے جاندے تے چودھری ہوریں نویں بالکے بنا لیندے۔
اوہناں دا بھتیجا اظہار احمد گلزار وی اوہناں بالاں وچوں ای اِک سی جیہڑا ہن خیر نال چنگا بھلا پڑھیا لکھیا ہو گیا اے۔ چودھری ہوراں دے اپنے بچے وی زندگی وچ کامیابی جوگا علم سکھی بیٹھے نیں۔

چودھری ہوراں دی ایہ گل مینوں بڑی پریرنا دیندی اے پئی اوہ اپنی اصل زبان تے لہجا نہیں وسرے سی ۔ جالندھر ، کپور تھلہ تے لدھیانہ دا اک خاص لہجہ اے جیہڑا اوتھوں دے لوکاں دے مونہوں سن کے پولے گنیاں ورگا سواد آئوندا اے۔ لوکی تے چار اکھر پڑھ کے اپنا پچھا وسار جاندے نیں پر چودھری ہوری خلیل جبران، ٹالسٹائی ، چیخوف گورکی ، بھگت کبیر ، سعدی ، رومی امیر خسرو ورگے اچ کوٹی دے لکھاریاں نوں پڑھ کے وی اپنی بولی وچ بولدے سن۔ ایہ وکھری گل اے پئی کدے کدے اپنی گل وچ چودھری صاحب نوں اوہناں لوکاں دے اصل پیرے وی زبانی سنائوندیاں ویکھیا۔

مینوں اِک مشاعرہ چیتے آ گیا اے جیہدے وچ اسیں ساریاں غزلو غزلی ہو کے رات ٹپائونی سی۔چودھری ہوریں وی آئے ہوئے سن تے اوہ اپنی لور وچ غلیچے اُتے کندھ نال ڈھو لائیبیٹھے سن۔ حقہ وچکار پیا ہویا سی تے شاعر آپو اپنے کلام نال محفل نوں لٹن دے فکرے پئے ہوئے سن۔ چودھری صاحب نوں جیہدا شعر پسند آئوندا اوہ رجویں داد دیندے تے جے کوئی شعر پسند نہ آئوندا تے حقے نال گلیں پئے رہندے۔ رب رب کر کے مشاعرے دی تان ٹٹی تے چودھری ہوریں دنیا جہان دیاں گلاں سنائون لگ پئے۔ اوہناں دیاں گلاں وچ وی بالاں رنگا بھول پن ہوندا سی۔

اوہ بڑے مٹھے سبھا نال پریم دیاں مورتاں ورگے اکھر موہوں کڈھدے سن تے اوہناں دی گل سن کے مننا پیندا سی پئی اوہناں دا مطالعہ بڑا اے۔ اوہ گوتم دے گیان، آرام دے بن باس، بابے نانک دیاں دیاں ساکھیاں تے واقعہ معراج ورگے عقل وسار دین والے قصیاں بارے بڑے بڑے چر تائیں گل بات کر سکدے سن۔اوس دن اوہناں حضرت رابعہ بصری دے حوالے نال چنگیاں سوہنیاں گلاں کیتیاں۔

وارث شاہ دا جنڈیالا دُنیا بھر دے لکھاریاں تے شاعراں لئی اِک پوتر ستھان اے تے ہر ورھے جدوں 9سائون دی آئوندی اے تے عاشقاں دا میلا لگ جاندا اے۔ انج لگدا اے جویں وارث شاہ آپ ظاہر ہو گئے نیں، جہناں دی زیارت نوں ایہ ساری لوکائی جنڈیالے آ گئی اے۔ کئی ورھیاں توں چودھری ہوراں دی ریت بن گئی سی پئی اوہ اپنی سنگت دی اگوائی لئی 9 سائون نوںجنڈیالے آ کے چونکی ضرور دیندے تے فیر دیہاڑی گزارفیصل آباد چلے جاندے۔ اِک وار جدوں میں وی ایس میلے ول جاندا پیا ساں تے راہ وچ چودھری ہوراں دی کار مل گئی۔ اوہناں مینوں اپنے نال بٹھایا تے جنڈیالے لے گئے۔

اوہناں وارث شاہ دے دربار تے اپڑ کے آلوواں والے پراٹھے کھول کے سامنے رکھے تے میرے نال رل کے بھتے ویلا کھادا۔ جنڈیالے وچ ہر ورھے 9 سائون نوں ای شکیلا جمال مرحومہ اپنے ’’ترنجن ‘‘ تے شیخ محمد دین منیر اپنے ’’پنجابی ادبی ڈیرے ‘‘ نال اپڑدے سن۔ چودھری صاحب ایہناں وانگوں اِک تھاں ٹک کے تے نہیں بہندے سن پر اپنا لنگر فیصل آباد توں نال لے کے ٹردے سن۔

ایسے ورھے (1997) جدوں میں وارث شاہ دے میلے گیا وارثی عاشقاں دی زیارت توں اڈ مینوں چودھری نور محمّد کپور تھلوی ہوراں دے ملن دا وی بڑا چاء سی پر سارے دربار دے برآمدے دکاناں تے پنڈال گاہ کے وی جدوں چودھری ہوراں نال ٹاکرا نہ ہویا تے میرا دل بجھ جہیا گیا تے میں بس آون جان ای کیتا تے میلے توں گھر پرت آیا۔ ہن اوہناں نال ملاقات دا بس اِکو سبب رہ گیا سی کدی اوہ ’’لکھاری ‘‘ وچ کافی یاں گیت بن کے نظری آئوندے، کدی ’’تماہی ‘‘بہاولنگر وچ اوہناں دی مورت لگی ہوندی۔ ’’رویل‘‘ تے ’’لہراں‘‘ وچ اوہ کدی کدائیں حاضری لواون لئی چھپ جاندے سن۔اوہناں دی شاعری وچ چڑھدے پنجاب دا سوہنا تے مٹھا انگ بولدا سی یاں فیر اِنج آکھ لوو پئی اوہ جالندھر ، لدھیانہ ، کپور تھلہ نوں قلم نال اُلیکدے سی۔ اوہناں دی چوکھی شاعری آمد دی اے۔ چودھری صاحب نوں ایہ کم کرن دی ویلھ نہیں مل سکی پئی اپنا دیوان چھاپ سکدے پر اظہار احمد گلزار ہوراں نے اوہناں دا دیوان چھاپ کے محبتاں دا حق ادا کر دِتا اے۔

اج چودھری نور محمد نور کپور تھلوی ہوراں نوں یاد کر دے ہوئے اوہناں دے دیس پنجاب نال دلی پیار دے جذبے نال لکھے ایہ شعر یاد آ رہے نیں:
دھرتیے میرے دیس دئیے تینوں لگن سو سو بھاگ کڑے
پت ماواں دے پیر پیر تے گاون تیرا راگ کڑے
کہندے سن سونے دی چڑیا لوگ بگانے مُلکاں دے
ان ونڈدی سی جگ سارے نوں ہن کیہ لڑیا ناگ کُڑے
اپنے حق لئی لڑدے سارے توں کیوں پچھے ہندی ایں
ویلا ہتھوں کھنج نہ جاوے منگ لے اپنا لاگ کُڑے